Təcrübə psixologiyanın əsas tədqiqat metodlarından biridir. Həyata keçirilmə üsulundan, təsir nəticəsindən, şüur səviyyəsindən asılı olaraq müxtəlif növ təcrübələri ayırmaq mümkündür.
Təlimat
Addım 1
Laboratoriya təcrübəsi xüsusi yaradılmış şəraitdə aparılır. Süni bir mühitdə təcrübə edən əlavə dəyişənlərin təsirini mümkün qədər məhdudlaşdıra bilər. Mövzular yalnız reaksiya tədqiqatçı üçün maraqlı olan təcrid olunmuş amillərə məruz qalır. Bu amillər cavablardakı dəyişiklikləri izləməklə idarə oluna bilər.
Addım 2
Laboratoriya təcrübəsində tədqiqatçı aktiv mövqe tutur, nəzarəti həyata keçirir və subyektlərlə əlaqə qurur. Həm də direktiv ola bilər. Laboratoriya təcrübələrində göstəricilərdəki dəyişiklikləri etibarlı şəkildə qeyd etmək üçün tez-tez xüsusi avadanlıqdan istifadə olunur. Laboratoriya təcrübəsinin dezavantajı nəticələrini real həyatla korrelyasiya etməkdə çətinlik çəkir.
Addım 3
Sahə təcrübəsi in vivo şəkildə həyata keçirilir. Mövzular normal yaşayış mühitinə daxil edilmişdir. Təcrübəçi bir müşahidəçinin passiv mövqeyini tutur və mümkünsə təcrübənin gedişatına müdaxilə etmir. Çox vaxt mövzular tədqiqatdakı iştiraklarından xəbərsizdirlər. Bu, təbii və sosial olaraq arzuolunmaz bir davranış göstərmələri üçün lazımdır. Tədqiqatçı dəyişənlərə nəzarət etmir. Bu cür təcrübə, müəyyən həyat vəziyyətindəki insanların davranışları barədə nəticə çıxarmaq imkanı verir.
Addım 4
Formativ və ya psixoloji-pedaqoji təcrübə müəyyən bir bacarıq formalaşdırmaq üçün mövzuya yönəldilmiş təsir göstərməkdən ibarətdir. Təhsil psixologiyasında çox populyar bir sınaq növü. Yeterli bir mütəxəssisin rəhbərliyi altında aparılmalıdır, çünki səhv məruz qalma mövzu üçün mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Bu və ya digər psixoloji bacarıq hərəkətlərin təsiri altında inkişaf edir. Məsələn, mövzulara tapşırıqlar verilir. Təcrübəçi prosesdə fəal iştirak edir və nəzarəti həyata keçirir.
Addım 5
Müəyyənləşdirmə təcrübəsi hər hansı bir fenomenin mövcudluğunu təsdiqləmək üçündür. Belə bir araşdırma zamanı, subyektlərdə müəyyən bir əmlakın inkişaf səviyyəsi adətən aşkar olunur. Çox vaxt müəyyənləşdirmə təcrübəsi formalaşdırıcıdan əvvəl olur. Təcrübəçi lazımi məlumatları alır və sonra maraq xüsusiyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün çalışır. Bir insanın zehni proseslərini və şərtlərini öyrənmək və mümkün pozuntuları müəyyənləşdirmək üçün bir patopsixoloji təcrübə aparılır. Bu xüsusi hazırlanmış texnika istifadə edərək edilir.
