Uşaq "mən" və "biz" sözlərinin mənasını 3 yaşında bilir. "Biz" əvvəlcə - özü və valideynləri, daha sonra - özü və yaşıdları. Uşaq maraqlanır, ətrafdakı hər kəsi tanımağa çalışır, bütün hiss və təcrübələrini söz və jestlərlə təsvir edə bilər. İndi böyüklərin daimi nəzarəti olmadan tamamilə müstəqil oynaya bilər.
Bir çox insan sevən və səmimi bir ailədə belə bir uşağın valideynlərindən birini üstün tutduğunun fərqinə varır. Valideynlərdən birinin gün ərzində uşaqla ünsiyyət qurmaq üçün vaxtı yoxdursa, axşam yatmazdan əvvəl onu ayırın: bir nağıl oxuyun, bu gün nə olduğunu soruşun. Bu edilməzsə, uşaqlar böyüklərin diqqətini cəlb etmək üçün narahat və kövrəlir. Valideynlər övladları ilə ünsiyyət qurmaq üçün yarım saat vaxt tapmağı istəməlidirlər.
3-5 yaş arasında ən çox görülən qorxu məhdud sahələr, tənhalıq və qaranlıqdır. Bu dövrdə valideynlər üçün əsas vəzifə qorxuların ortaya çıxmasının qarşısını almaqdır. Uşaqla daha çox vaxt keçirməyə, vaxtında onu sakitləşdirməyə və qorxulacaq bir şey olmadığını izah etməyə dəyər.
Bəzən uşaq hər şeyi istədiyi kimi etməyə başlayır, inadkar, böyükləri dinləmir. Davranışı ilə artıq bir az aciz bir uşaq olmadığını, müəyyən bir fikrə sahib bir insan olduğunu göstərir. Əlbətdə ki, valideynlər günahsız olduqlarını bağıraraq sübut etməyə ehtiyac duymurlar, əksinə, bu və ya digər hərəkətdən sonra nələrin baş verə biləcəyini (hər zaman həqiqəti deyil) demək kifayətdir. Əsas odur ki, uşağın qorxusuna "babayka" əlavə edilməməsi üçün onu aşmamaqdır. Təcrübədə uşağın "düzgünlüyünü" yoxlamağa icazə verə bilərsiniz, məsələn, isti bir çaydana və ya dəmirə toxunmasına icazə verin (əlbətdə məhdudiyyətlər daxilində). Uşaq, həqiqəti söylədiyinizə əmin olduqdan sonra, sözlərinizi və fikirlərinizi dinləməyə daha çox hazır olacaq.
Bəzən özünü yaxşı aparan, anası ilə oynamağı və nağıl dinləməyi sevən bir uşaq idarəolunmaz bir zorbalığa çevrilir: anasını döyür, oyuncaqlar atır və qətiyyətlə itaət etməkdən imtina edir. Bu cür davranışı dərhal yatırmaq lazımdır, çünki bir neçə ildən sonra çox gec olacaq.
Bir uşaq söyüşlər söyürsə, söyürsə, haradan aldığını düşün. Çıxışı özünüz izləməyə ehtiyacınız ola bilər. Bunu ailənizdə söyləməyin adət olmadığını izah edin.
Unutmayın! Tərbiyədəki əsas məqam uşaqların tərbiyə olunduqlarının fərqinə varmamasıdır.
