Dörd qan qrupunun varlığı iyirminci əsrin əvvəllərində elm adamları tərəfindən sübut edilmişdir. Araşdırmalar uşağın qan qrupunun valideynin qan qrupundan asılı olacağını, yəni genetik olaraq miras qaldığını göstərdi.
Hansı qan qrupları var
Avstriyalı alimlər Karl Landsteiner və tələbələri A. Sturli və A. Von Decastello'nun apardıqları araşdırmalar nəticəsində bu gün də istifadə olunan "AB0" adlı bir qan təsnifatı sistemi yaradıldı. Bu sistemə görə dörd qan qrupu var:
I (0) - qanda xüsusi maddələrin olmaması ilə xarakterizə olunur - A və B antigenləri;
II (A) - tərkibində A antigenləri mövcuddur;
III (AB) - B tipli antigenlərin olması ilə xarakterizə olunur;
IV (AB) - qanda A və B antigenləri var.
Bu kəşf qan köçürülməsindəki zərərləri istisna etməyə kömək etdi, çünki fərqli xüsusiyyətlərə görə donor qanı xəstənin bədəninə zərər verə bilər.
Uşaq hansı qan qrupuna sahib olacaq?
Əlavə tədqiqatlarda, alimlər bir uşaqda qan qrupu əldə etmək və digər genetik xüsusiyyətlərin eyni olacağını sübut etdilər. On doqquzuncu əsrin ikinci yarısında formalaşdırılan Mendel qanunlarına görə, ilk qan qrupuna sahib olan valideynlər A və B antigenləri olmayan (yəni birinci qan qrupuna sahib olan) uşaqlar istehsal edirlər. İkinci qan qrupu olan valideynlərdə birinci və ya ikinci qan qrupu olan uşaqlar var. Üçüncü qan qrupu olan həyat yoldaşlarının birinci və ya üçüncü qan qrupu olan uşaqları var.
Birinci və ya ikinci və ya birinci və üçüncü qan qrupları olan valideynlərin bu qruplardan biri olan uşaqları var. Yoldaşlardan biri dördüncü qan qrupundadırsa, uşaq birinci qan qrupuna sahib ola bilməz. Yoldaşlardan biri birinci qrupa sahibdirsə, dördüncü qan qrupu olan bir uşaq sahibi ola bilməzlər. İkinci və üçüncü qrupları olan həyat yoldaşlarının hər hansı bir qan qrupu olan uşaqları var.
Qanda Rh faktorunun irsiyyət prinsipləri
Rh faktoru qırmızı qan hüceyrələrinin səthində yerləşən bir antigendir (zülal). İnsanlarda təxminən 85% -də qan içindədir, yəni Rh pozitividirlər. Bu antigenin olmaması halında Rh-mənfi qandan danışılır. Bu amillər Rh hərfləri ilə göstərilir: mənfi mənfi, artı işarəsi ilə müsbət.
Hər iki valideyn Rh mənfi olduqda, yalnız Rh mənfi qanlı bir körpə sahibi ola bilərlər.
Müsbət Rh faktoru dominantdır, mənfi isə resessivdir. Hər iki valideynin də genotipdə hər iki xüsusiyyəti varsa, Rh pozitiv olacaqlar. Ancaq bu vəziyyətdə uşağın bu vəziyyətdə mənfi bir Rh olması ehtimalı (% 25) var. Yəni hər iki valideyndə və ya onlardan birində müsbət Rh faktoru varsa, həm Rh-pozitiv, həm də Rh-mənfi qanlı bir uşağı ola bilər.
